Heilahristingur: Orsakir, greining og meðferð

Heilahristingur er höfuðáverki sem getur komið fram á hvaða aldri sem er. Helsta orsök heilahristings er byltur. Einkenni heilahristings eru margvísleg. Svo er heilahristingur hættulegur? Við skulum komast að því ásamt SignsSymptomsList

efni

• Hvað er heilahristingur?
• Merki um heilahristing hjá börnum
• Hvenær ætti ég að fara með barnið mitt til læknis?
• Hver er orsök heilahristings?
• Hverjir eru áhættuþættir heilahristings?
• Hverjir eru fylgikvillar heilahristings?
• Aðferðir til að koma í veg fyrir heilahristing
• Hvernig er heilahristingur greindur?
• Meðferð við heilahristing

Hvað er heilahristingur?

Heilahristingur er áverki á höfði sem hefur áhrif á heilann. Áhrifin eru venjulega tímabundin en geta stundum verið langvarandi. Einkenni eru höfuðverkur, skert einbeiting, minni, jafnvægi og tengsl við þá sem eru í kringum sig. Börn eiga á hættu að fá heilahristing vegna þess að þeir lemja höfuðið einhvers staðar, detta eða lenda í umferðarslysi. Sum börn missa meðvitund eftir heilahristing en flest ekki. Fall eru oft aðalorsök heilahristings. Að auki getur heilahristingur komið fram þegar börn stunda íþróttir, eins og fótbolta eða rugby. Flest börn jafna sig alveg eftir heilahristing

Merki um heilahristing hjá börnum

Einkenni heilahristings eru oft þau sömu á hvaða aldri sem er. Hins vegar þarf læknirinn enn að taka tillit til aldurs barnsins þíns þegar þú tekur barnið þitt til greiningar.

Einkenni heilahristings hjá börnum:

Hjá ungbörnum eru merki um heilahristing:

• Gráta þegar þú hreyfir höfuð barnsins þíns
• Pirruð
• Skiptu um svefn. Börn sofa meira og minna
• Uppköst
• Það er högg eða mar á höfðinu.

Einkenni heilahristings hjá smábarni:

Einkenni heilahristings geta verið mjög lúmsk og koma ekki alltaf fram strax eftir heilahristing. Í sumum tilfellum geta einkenni varað í daga, vikur eða lengur.

Algeng einkenni eftir heilahristing eru höfuðverkur, minnisleysi og rugl. Minnisleysi getur falið í sér að barn gleymir því hvað olli heilahristingnum.

Einkenni heilahristings eru:

• Höfuðverkur
• Eyrnasuð
• Ógleði
• Uppköst
• Þreyta eða svefnhöfgi
• Óskýr sjón

Önnur einkenni eru:

• Rugl, tilfinning að allt sé ekki á hreinu
• Skammtímaminnistap, um það leyti sem heilahristingurinn átti sér stað
• Svimi

Fólk í kringum barnið sér barnið oft með eftirfarandi einkennum:

• Tímabundið meðvitundarleysi
• Stamandi, talar ekki skýrt
• Svaraðu spurningum hægt
• Töfrandi ástand
• Minnisleysi, eins og að spyrja sömu spurningarinnar aftur og aftur

Sum einkenni koma fram síðar, mörgum dögum eftir meiðslin, þar á meðal:

• Skert minni og einbeitingu
• Auðvelt að örva eða breyta persónuleika
• Of mikið næmi fyrir ljósi og hljóði
• Erfiðleikar með svefn
• Er með sálræn vandamál og þunglyndi
• Lyktar- og bragðtruflanir (lyktar-bragð)

Eftir heilahristing verða sum börn pirruð og breyta hegðun sinni

Einhver einkenni hjá eldri börnum

Höfuðverkur er mjög algengt einkenni hjá börnum. Þó að erfitt sé að þekkja heilahristing hjá ungbörnum og smábörnum vegna þess að þau geta ekki lýst einkennum sem barnið er með. Svo, einkenni heilahristings hjá ungum börnum eru:

• Himinlifandi
• Hlustar ekki eða þreytist auðveldlega
• Auðveld örvun og breytilegt geðslag
• Að missa jafnvægið og geta ekki gengið jafnt og þétt
• Börn gráta meira en venjulega
• Breyting á matarvenjum eða svefnferli
• Minnkaður áhugi á leikföngum sem barnið hafði áður gaman af
• Uppköst
• Krampi

Hvenær ætti ég að fara með barnið mitt til læknis?

Þú ættir að fara með barnið þitt til læknis eftir 1-2 daga ef:

Barnið hefur fengið höfuðáverka, jafnvel þótt barnið hafi engin merki þess að þurfa bráðahjálp.

Ef barnið sýnir engin merki um höfuðáverka, er vakandi, gengur eðlilega og bregst eðlilega við, er líklegt að meiðslin séu væg og þarfnast ekki frekari prófunar.

Í sumum tilfellum, ef barnið þitt vill fara í frí, geturðu samt lagt það í rúmið. Hins vegar, ef einkenni barnsins versna, þarftu að fara með það strax á bráðamóttöku.

Farðu með barnið þitt á bráðamóttöku ef það hefur fengið höfuðáverka og hefur eftirfarandi aukaeinkenni:

• Uppköst eða ógleði sem kemur oft aftur
• Meðvitundarleysi sem varir í meira en 30 sekúndur
• Vaxandi höfuðverkur
• Blæðing eða útferð í eyrum eða augum
• Minnkað sjónsvið, eins og vegna víkkaðra sjáalda eða ójafnra sjáalda
• Eyrnasuð minnkar ekki
• Veikar hendur eða fætur
• Föl húð sem endist í meira en klukkutíma
• Hegðunarbreyting
• Rugl, börn eiga erfitt með að greina hver er nálægt eða hvar þau eru
• Erfiðleikar við að tala ruglaður
• Áttu í vandræðum með að tengjast fólki í kringum þig eða átt í sálrænum vandamálum
• Breytingar á hreyfingu, svo sem að renna eða verða klaufaleg
• Flog eða krampaköst
• Viðvarandi eða endurtekinn svimi
• Einkenni versna með tímanum
• Sưng u to ở đầu hoặc bầm tím ở đầu trẻ, đặc biệt ở trẻ dưới 12 tháng.

Sau chấn động não, trẻ có thể quấy khóc liên tục và thay đổi chu kì ngủ

Đối với vận động viên

Người bị chấn động não thường không thể tham gia hoạt động thể thao đó nữa. Các chuyên gia khuyến cáo rằng vận động viên từng nghi bản thân mắc chấn động não không nên tham gia chơi môn đó nữa vì nó có thể làm tái xuất hiện các triệu chứng của chấn động não.

Trẻ em và trẻ vị thành niên nên đi khám bác sĩ chuyên gia về thể thao để đánh giá tốt hơn về chấn động não. Các chuyên gia khuyến cáo người lớn, trẻ em và trẻ vị thành niên từng mắc chấn động não không nên chơi môn thể thao mà từng gây nên vấn đề này.

Nguyên nhân chấn động não là gì?

Não bộ thường được ổn định trong hộp sọ nhớ cấu trúc xương sọ và dịch não tủy bên trong. Bất kì nguyên nhân gì gây ra sự va đập ở đầu, cổ và thân trên có thể làm não trượt ra sau và đẩy ra trước qua mức. Một số nguyên nhân gây ra sự chấn động sọ não đột ngột do tông xe hoặc do sốc nẩy quá mức, gây chấn thương não. Những chấn thương này thường xảy ra rất nhanh chóng, gây ra các triệu chứng của chấn động não.

Chấn thương sọ não có thể dẫn để xuất huyết bên trong não, gây ra triệu chứng lú lẫn và lơ mơ. Triệu chứng thường xuất hiện ngay tức thời nhưng một số thì xuất hiện muộn hơn.

Xuất huyết trong não có thể gây chảy máu đến tử vong. Đó là lí do tại sao bất kì ai từng chấn thương sọ não phải được nhập viện và theo dõi nhiều giờ để có thể cấp cứu kịp thời nếu triệu chứng nặng dần.

Các yếu tố nguy cơ chấn động não gồm những gì?

Các hoạt động và yếu tố làm tăng khả năng chấn động não, gồm:

• Té ngã, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người lớn tuổi
• Tập luyện môn thể thao nguy cơ cao, như bóng bầu dục, bóng đá, đấm bốc…
• Tham gia những môn thể thao tính chất đối kháng cao mà không mang dụng cụ bảo hộ
• Bị tai nạn khi đang đi xe máy, xe phân khối lớn
• Tai nạn khi đi xe đạp hoặc đi bộ
• Xảy ra tai nạn khi tham gia chiến trường
• Nạn nhân của nạn bạo hành
• Đã từng xảy ra chấn động não trước đây

Trẻ khi tập các môn đối kháng cần mang đủ dụng cụ bảo hộ

Biến chứng của chấn động não gồm những gì?

Các biến chứng có thể gặp khi dính chấn động não gồm:

• Đau đầu sau tai nạn. Tình trạng này có thể xảy ra trong vòng 7 ngày sau chấn thương
• Chóng mặt sau tai nạn. Người bị chấn động não có thể có triệu chứng sau nhiều ngày và nhiều tháng
• Hội chứng sau chấn động não. Một số ít người (15-20%) có triệu chứng đau đầu, lú lẫn và cảm thấy khó khăn trong việc suy nghĩ, có thể kéo dài đến 3 tháng. Nếu triệu chứng kéo dài hơn 3 tháng, đó được gọi là hội chứng sau chấn động não
• Các hệ quả khác của tổn thương não.
• Hội chứng sang chấn thứ phát. Thường hiếm gặp, xuất hiện sau khi các triệu chứng đầu tiên thoái lui, thường là hệ quả của tình trạng phù não và tử vong.

Các phương pháp phòng chấn động não

Một số lưu ý sau sẽ giúp giảm nguy cơ mắc chấn động não gồm:

• Mặc đồ bảo hộ khi tham gia các hoạt động mang tính đối kháng hoặc các hoạt động có nguy cơ
• Đeo dây đai an toàn khi đi xe
• Đảm bảo nhà bạn an toàn với trẻ.
• Luôn lưu tâm đến trẻ, và giảm nguy cơ chấn thương cho trẻ bằng cách chặn lại cầu thang và gắn lớp lưới bảo vệ ở cửa sổ
• Tập luyện thường xuyên và tăng sức mạnh cơ thể cũng như khả năng thăng bằng
• Giúp các vận động viên cũng như cha mẹ trẻ để nhận biết dấu hiệu của chấn động não

Làm sao để chẩn đoán chấn động não?

Bác sĩ sẽ khám và hỏi thêm về các tiền căn của trẻ, cũng như khám thần kinh thật cẩn thận. Các xét nghiệm bác sĩ có thể làm thêm để chẩn đoán nguyên nhân các triệu chứng trẻ đang có.

Khám thần kinh

Sau khi bác sĩ hỏi bệnh sử chi tiết, đặc biệt về cơ chế chấn thương, bác sĩ sẽ đánh giá thêm về:

• Thị trường
• Khả năng nghe
• Sức cơ và cảm giác
• Khả năng thăng bằng
• Khả năng phối hợp
• Phản xạ

Đánh giá về nhận thức

Bác sĩ thực hiện hàng loạt xét nghiệm giúp đánh giá khả năng tư duy. Các xét nghiệm gồm:

• Ghi nhớ
• Tập trung
• Khả năng nhận biết xung quanh

Các cận lâm sàng chẩn đoán hình ảnh gồm:

Các test hình ảnh học về não bộ sẽ được thực hiện khi người mắc chấn động não có triệu chứng đau đầu dữ dội, động kinh, nôn ói nhiều và hoặc triệu chứng khác nặng dần. Có thể thông qua các phương tiện chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ sẽ phát hiện được vị trí chấn thương ở não hoặc xuất huyết, phù nề ở vùng sọ.

CT-scan sọ não là tiêu chuẩn vàng, cần được thực hiện ở người trưởng thành dính chấn thương sọ não. Ở trẻ con nghi ngờ chấn động não, CT-scan chỉ có ích khi có gãy xương sọ. Và lưu ý, hạn chế để trẻ phơi nhiễm quá nhiều tia. MRI giúp phát hiện những thay đổi trong não, hoặc giúp phát hiện các biến chứng khác do chấn động não gây ra

Theo dõi

Bác sĩ có thể đề nghị bạn ở lại bệnh viện qua đêm hoặc có thể lưu trú tại nhà nếu có người theo dõi suốt 24h.Người chăm sóc nên lay gọi trẻ thường xuyên để chắc rằng trẻ vẫn còn tỉnh táo.

Điều trị chấn động não

Sau chấn động não, bạn nên cho trẻ nghỉ ngơi nhiều để mau hồi phục

Các bước sau giúp phục hồi não và tăng tốc độ hồi phục:

• Nghỉ ngơi về cả thể chất và tinh thần. Đây là cách tốt nhất giúp não hồi phục lại bình thường. Hạn chế làm những việc đòi hỏi tư duy nhiều trong 1-2 ngày sau chấn động. Ngoài ra, bạn cũng hạn chế trẻ chơi game hay chơi vi tính, xem ti vi vì đây là những hoạt động đòi hỏi sự tập trung cao độ, do đó có thể làm nặng hơn tình trạng bệnh.
• Có thể cân nhắc việc cho trẻ giảm giờ học tại trường hoặc giờ làm, nghỉ ngơi nhiều hơn và cắt giảm bớt khối lượng bài tập hoặc việc cần làm trong giai đoạn hồi phục này
• Học cách để quay lại cuộc sống thường ngày. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cách dần dần quay trở lại các hoạt động thường ngày, cũng như tăng dần khối lượng công việc hay thời gian học/làm.
• Giảm đau khi cần. Có thể người mắc chấn động não chịu đựng đau đầu kéo dài hàng tuần, nên việc sử dụng thuốc giảm đau là cần thiết. Tuy nhiên, nên tránh dùng các thuốc có nguy cơ xuất huyết như ibuprofen hay aspirin.

Tóm lại, chấn động não là một tình trạng thường gặp ở trẻ, đặc biệt khi tham gia các môn thể thao mang tính đối kháng cao mà không có dụng cụ bảo hộ. Thường thì bác sĩ sẽ khám lâm sàng cẩn thận và làm thêm một số xét nghiệm để loại trừ các tình trạng nguy hiểm khác. Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ với mọi người nhé.

>> Xem thêm:

Nhiễm Norovirus, làm cách nào để ngăn ngừa lây nhiễm

U nguyên bào thần kinh đệm ít nhanh là gì