Τι είναι η απόφραξη του ουρητήρα και πώς σας ενοχλεί;

Απόφραξη ουρητήρα, υδρονέφρωση ονομάζεται ένα πρόβλημα που μας φαίνεται περίεργο. Αλλά ο πόνος και η δυσφορία καθώς και ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος που συνεπάγονται δεν είναι άγνωστα σε ονόματα όπως χρόνια νεφρική νόσο και αιμοκάθαρση και θάνατος. Ας μάθουμε για τις παθολογίες που προκαλούν απόφραξη του ουρητήρα.

περιεχόμενο

• 1. Τι είναι η απόφραξη και η υδρονέφρωση του ουρητήρα;
• 2. Είναι ή όχι συχνή η υδρονέφρωση;
• 3. Ποια είναι η αιτία της απόφραξης του ουρητήρα;
• 4. Ταξινόμηση της απόφραξης του ουρητήρα
• 5. Ποια είναι τα συμπτώματα της απόφραξης του ουρητήρα;
• 6. Πώς γίνεται η διάγνωση της απόφραξης του ουρητήρα, της υδρονέφρωσης;
• 7. Ποια εξέταση για τη διάγνωση της απόφραξης του ουρητήρα;
• 8. Μπορεί ο νεφρός να ανακάμψει από την απόφραξη του ουρητήρα;
• 9. Πώς αντιμετωπίζεται η απόφραξη του ουρητήρα και αποκαθίσταται η νεφρική λειτουργία;
• 10. Συμπέρασμα

1. Τι είναι η απόφραξη και η υδρονέφρωση του ουρητήρα;

Πριν από αυτό, πρέπει να γνωρίζουμε τη δομή του ουροποιητικού συστήματος στο ανθρώπινο σώμα.

Χωρίς μεταλλάξεις και δυσπλασίες που σχετίζονται με το ουροποιητικό σύστημα, το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από:

• 2 νεφρά.
• 2 ουρητήρες.
• 1 κύστη.
• 1 ουρήθρα.

Δομή του ουροποιητικού συστήματος

Ο νεφρός είναι ένα μεγάλο όργανο του σώματος με πολλές λειτουργίες

• Εξαλείψτε το νερό και τις τοξίνες.
• Δημιουργήστε αίμα.
• Ελέγξτε την αρτηριακή πίεση.
• Έλεγχος ηλεκτρολυτών.
• Κατά της οστεοπόρωσης.

Αυτές οι λειτουργίες βασικά εκτελούνται από τις 2 ικανότητες του νεφρού

• Τα ούρα απεκκρίνονται από τους νεφρούς και τους ουρητήρες, μέχρι την ουροδόχο κύστη και τέλος την ουρήθρα προς αποβολή.
• Ουσία που εκκρίνουν τα νεφρά στο αίμα.

Έτσι, με λίγα λόγια, η απόφραξη του ουρητήρα είναι μια κατάσταση όπου μια ανωμαλία εμποδίζει τη ροή των ούρων στον ουρητήρα. Αυτό θα προκαλέσει τη συγκέντρωση ούρων στα νεφρά, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση υγρών στα νεφρά. 

Η υδρονέφρωση εμφανίζεται όταν υπάρχει απόφραξη οποιασδήποτε δομής στο ουροποιητικό σύστημα που βρίσκεται κάτω από αυτό.

Σε περιπτώσεις που τα νεφρά είναι υπερβολικά και παρατεταμένα με νερό, οδηγώντας σε μόνιμη νεφρική βλάβη, ονομάζεται Αποφρακτική Ουροπάθεια. 

Όπως στην παραπάνω εικόνα, βλέπουμε ότι όταν ο βαθμός κατακράτησης νερού είναι πιο σοβαρός, τα νεφρά μεγεθύνονται, οι δομές μέσα στο νεφρό συμπιέζονται. Αυτό θα επηρεάσει πολύ τα νεφρά εάν συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα καθώς και η χρόνια νεφρική νόσος είναι αναπόφευκτη.

Επιπλέον, όταν εμφανίζεται υδρονέφρωση, τα νεφρά θα τεντωθούν και θα αυξήσουν την πίεση. Αυτή τη στιγμή, η παροχή αίματος στα νεφρά θα είναι κακή, θα εμφανιστεί νεφρική ισχαιμία (νεφρικοί σωληνίσκοι). Αυτό το μακροπρόθεσμο πρόβλημα θα οδηγήσει σε ατροφία των νεφρών, ίνωση των νεφρών – προβλήματα συλλογικά γνωστά ως χρόνια νεφρική νόσο.

2. Είναι ή όχι συχνή η υδρονέφρωση;

Μια μελέτη σε περίπου 59.000 άτομα (από τη γέννηση έως τους ηλικιωμένους 80 ετών) έδειξε ότι: Η υδρονέφρωση εμφανίζεται σε περίπου 3,1% του πληθυσμού. Αυτός ο αριθμός αποδεικνύει ότι αυτή η ασθένεια είναι σχετικά συχνή.

Βαθμοί υδρονέφρωσης

Στην επόμενη ενότητα, θα επικεντρωθούμε στην ομάδα των ασθενειών που προκαλούν απόφραξη του ουρητήρα γιατί αυτή είναι μια από τις κύριες αιτίες της υδρονέφρωσης. Επιπλέον, ασθένειες του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος μπορεί επίσης να προκαλέσουν υδρονέφρωση, όπως στην ουροδόχο κύστη, την ουρήθρα, τον προστάτη και το πέος, που δεν θα αναφερθούν σε αυτό το άρθρο.

3. Ποια είναι η αιτία της απόφραξης του ουρητήρα;

Οι συγγενείς αιτίες, που αναφέρονται από πάνω προς τα κάτω, περιλαμβάνουν:

• Απόφραξη της πυελονεφρίτιδας - ουρητήρα (συνηθέστερη στην ομάδα των συγγενών αιτιών). Το 90% αυτών των περιπτώσεων οφείλονται σε στένωση ή συστροφή του τμήματος του ουρητήρα που συνδέεται με το νεφρό. Το υπόλοιπο 10% προκαλείται από έναν κλάδο της αρτηρίας που τροφοδοτεί το νεφρό πιέζοντας τον κάτω πόλο του νεφρού.

Απόφραξη του ουρητήρα λόγω πίεσης σε μη φυσιολογικά νεφρικά αιμοφόρα αγγεία

• Ουρηθρικές πτυχές: Ουρητηρικές πτυχές.
• Ο ουρητήρας έχει βαλβίδα.
• Καλοήθεις ινοεπιθηλιακοί πολύποδες – σπάνιοι.
• Ο ουρητήρας βρίσκεται πίσω από την κάτω κοίλη φλέβα (οπισθοκοιλιακός ουρητήρας) και συμπιέζεται από την κοίλη φλέβα.
• Στένωση της ένωσης ουροδόχου κύστης και ουρητήρα (σπάνια).
• Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση. Αυτή είναι η πιο κοινή ανωμαλία του ουροποιητικού συστήματος στα παιδιά.

Για κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση:

Υπάρχουν δύο ομάδες αιτιών:

• Λόγω του κοντού ουρητήρα. Αυτή είναι και η πιο κοινή αιτία σε αυτήν την παθολογία (εικόνα).

Ο βαθμός στον οποίο ο ουρητήρας βουλώνει στον μυ της ουροδόχου κύστης

Όσο πιο κοντός είναι ο ουρητήρας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα του ασθενούς για κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ουρητήρες περνούν από το μυϊκό στρώμα της κύστης για να φέρουν τα ούρα στην κύστη. Όταν η κύστη συστέλλεται για να αποβάλει τα ούρα, συστέλλει επίσης τους ουρητήρες για να αποτρέψει την είσοδο των ούρων στον ουρητήρα. Εάν η δίοδος του ουρητήρα που εισέρχεται στον μυ της ουροδόχου κύστης είναι πολύ μικρή, αυτός ο αμυντικός μηχανισμός δεν θα είναι αποτελεσματικός.

• Λόγω ανωμαλιών των νεύρων (νευρική κύστη) και των βαλβίδων της ουροδόχου κύστης.
• Σύνδρομο Eagle-Barret.
• Κύστη ουρητήρα.

Οι επίκτητες αιτίες (χωρίς δυσπλασίες) χωρίζονται περαιτέρω σε 3 υποομάδες:

Δομικά αίτια εσωτερικής απόφραξης:

• Πέτρες στα νεφρά (πιο συχνή αιτία).
• Θρόμβωση (όχι συχνή).
• Νεκρωτικά θηλώματα. Όταν ο νεφρός υποστεί βλάβη, οι νεκρωτικές εσωτερικές δομές του νεφρού θα πέσουν στον ουρητήρα, προκαλώντας πιθανώς απόφραξη του ουρητήρα.
• Μανιταρόσουπα.
• Φυματίωση του ουρητήρα.
• Καρκίνος του ουρητήρα.
• Παράσιτα στον ουρητήρα.

Αιτίες που επηρεάζουν τη λειτουργία του ουρητήρα:

• Διαβήτης.
• Σκλήρυνση κατά πλάκας .
• Εγκεφαλοαγγειακή νόσος.
• Τραυματισμός σπονδηλικής στήλης.
• Νόσος Πάρκινσον .
• Φάρμακα: Αντιχολινεργικό, λεβοντόπα.

Αιτίες εξωτερικής δομικής συμπίεσης του ουρητήρα:

Αυτές οι αιτίες συμπίεσης ή εισβολής στον ουρητήρα:

• Εγκυμοσύνη (η μήτρα μεγεθύνεται, συμπιέζοντας τον κοντινό ουρητήρα).
• Υποοροφώδη ινομυώματα της μήτρας.
• Αισιοδοξία του ενδομητρίου.
• Ωοθηκικό απόστημα.  
• Καρκίνος του ενδομητρίου.
• Καρκίνος νεφρού , συμπίεση ουροδόχου κύστης, εισβολή ουρητήρα.
• Οι όγκοι αλλού έχουν κάνει μεταστάσεις ή συμπιέζονται.
• Ασθένειες του εντέρου: Η σκωληκοειδίτιδα, η νόσος του Crohn και η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να επηρεάσουν τους ουρητήρες.
• Διατομή κοιλιακής αορτής, διαχωρισμός λαγόνιας αρτηρίας.

Άλλες σπάνιες ασθένειες μπορεί επίσης να προκαλέσουν απόφραξη του ουρητήρα.

4. Ταξινόμηση της απόφραξης του ουρητήρα

• Με βάση τη διάρκεια της απόφραξης: Οξεία ή χρόνια.
• Εντόπιση: Απόφραξη στη συμβολή ουρητήρα-νεφρού, απόφραξη στον ουρητήρα που συμπιέζεται από την αρτηρία, την ιγνυακή φλέβα ή απόφραξη στη συμβολή ουρητή-ουροδόχου κύστης...
• Συγγενής ή επίκτητη νόσος.

Με βάση αυτές τις ταξινομήσεις, ο γιατρός σας μπορεί να κάνει την καλύτερη διάγνωση και θεραπεία για εσάς.

5. Ποια είναι τα συμπτώματα της απόφραξης του ουρητήρα;

Có những trường hợp thận ứ nước rất nặng nhưng không hề mang lại cho bạn một cảm giảm khó chịu nào. Điều này gặp trong 2 trường hợp sau:

• Tắc nghẽn niệu quản diễn tiến dần dần.
• Tổn thương tuỷ sống.

Các triệu chứng tắc nghẽn niệu quản chủ yếu phụ thuộc vào:

• Mức độ tắc nghẽn.
• Tốc độ tắc nghẽn.
• Nguyên nhân gây tắc nghẽn.

Khi cả 2 niệu quản bị tắc hoàn toàn:

Bí tiểu: Bệnh nhân không đi tiểu được. Triệu chứng này xuất hiện khi bệnh nhân bị tắc cả 2 niệu quản. Riêng ở bệnh nhân chỉ có một thận thì khi tắc một niệu quản thôi cũng gây ra bí tiểu. Triệu chứng này cực kỳ nguy hiểm bởi vì:

• Ngăn thận thải nước, làm cơ thể ứ nước, phù.
• Không thể thải chất độc, cơ thể rơi vào tình trạng ngộ độc.

May mắn rằng tình trạng này hiếm khi xảy ra. Chủ yếu xuất hiện khi khối u lớn di căn cả 2 niệu quản.

Khi tắc nghẽn niệu quản xảy ra cấp tính:

Đau hông lưng: Đau một cách đột ngột, dữ dội ở vùng hông lưng. Đau quặn từng cơn nếu niệu quản còn co thắt được. Khi hết khả năng co thắt thì bệnh nhân vẫn đau nặng vùng hông cùng bên tắc nghẽn liên tục do căng trướng thận (căng bao thận). Ngoài ra, đau còn có thể lan dọc xuống đường tiểu cùng bên. Cơn đau như thế này được gọi là cơn đau quặn thận. Thường đau nhiều, dữ dội khiến bệnh nhân phải nhập cấp cứu. Đôi khi, nó còn khiến bệnh nhân buồn nôn và nôn.

Cơn đau quặn thận:

Do 3 nguyên nhân cấp tính gây ra chủ yếu là sỏi niệu quản, huyết khối trong niệu quản, cơ nhú hoại tử. 

Nếu đau hông lưng xảy ra chỉ khi bệnh nhân uống thuốc hoặc thức uống gây tiểu nhiều (bia, rượu, thuốc lợi tiểu) thì gợi ý bệnh nhân có tắc nghẽn chỗ nối bể thận niệu quản. 

>> Bạn có thể xem thêm: Thuốc lợi tiểu Furosemid: Công dụng và những điều cần lưu ý.

Đau hông lưng chỉ xuất hiện khi đi tiểu gợi ý bệnh nhân bị trào ngược bàng quang, niệu quản. Tiểu ra máu (nước tiểu màu đỏ) kèm cơn đau quặn thận gợi ý nhiều đến sỏi niệu quản. 

Màu sắc nước tiểu gợi ý một số bệnh lý

Ngoài ra, khi có nhiễm trùng thận (viêm đài bể thận, viêm quanh thận) đi kèm tắc nghẽn niệu quản, thì bệnh nhân sẽ sốt, lạnh run.

6. Chẩn đoán tắc nghẽn niệu quản, thận ứ nước như thế nào?

Bác sĩ sẽ kết hợp nhiều yếu tố: Triệu chứng của bạn, bệnh lý trước đây và thăm khám. Sau đó, bác sĩ kết hợp với một số xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán và điều trị bệnh.

7. Xét nghiệm nào để chẩn đoán tắc nghẽn niệu quản?

Xét nghiệm hình ảnh:

• Siêu âm bụng là công cụ thường được sử dụng nhất để chẩn đoán tình trạng tắc nghẽn niệu quản cũng như thận ứ nước (phát hiện được 90% trường hợp). Siêu âm là một công cụ rẻ tiền, dễ thực hiện nhiều lần, dễ dàng phát hiện tình trạng thận ứ nước. Xét nghiệm này an toàn với phụ nữ có thai và chưa ghi nhận tác dụng phụ nào.

Ngoài ra, siêu âm còn giúp phát hiện các biến chứng của tắc nghẽn niệu quản – thận ứ nước như:

• Bệnh thận mạn: Thận có teo không, cấu trúc thận còn rõ ràng không hay xơ hoá rồi.
• Abcess thận, abcess quanh thận.

Vậy siêu âm có nhược điểm nào không? 

Siêu âm có thể không phát hiện được thận ứ nước dù có tắc nghẽn niệu quản:

• Tình trạng tắc nghẽn xảy ra quá cấp tính: Trong một số trường hợp, sẽ không phát hiện được thận ứ nước trong 1 – 3 ngày đầu.
• Bệnh nhân mất nước: Thận không/ít bài tiết nước tiểu, dù tắc nghẽn có xảy ra cũng không đủ gây ứ nước thận.
• Bệnh nhân có nang thận đi kèm.

Siêu âm dễ nhầm lẫn thận ứ nước và một số nguyên nhân, như:

• Dị tật bể thận lớn nằm ngoài rốn thận.
• Nang cạnh thận.
• Bệnh nhân có lượng nước tiểu lớn.

Như bạn thấy, siêu âm có thể không chính xác trong một số tình huống. Do đó, nếu tình trạng bệnh vẫn gợi ý tắc nghẽn niệu quản, bác sĩ sẽ đề nghị bạn thực hiện thêm một số xét nghiệm, như: Chụp hệ niệu có cản quang. Người ta sẽ chích thuốc vào cơ thể bạn. Thuốc này sẽ đào thải qua thận và xây dựng lại hình ảnh của hệ tiết niệu trên phim X quang.

Hình A: XQ có cản quang. Hình B: XQ không cản quang

X quang hệ niệu cản quang giúp chẩn đoán được 35% trường hợp tắc nghẽn niệu quản nhưng không ghi nhận bất thường trên siêu âm. 

Tuy nhiên, X quang hệ niệu đã ngày càng ít vai trò vì sự xuất hiện của CT scan và MRI. Ngoài ra còn có các xét nghiệm như: Whitaker test (hiếm dùng); chụp thận niệu quản ngược dòng và xuôi dòng (vừa giúp chẩn đoán và điều trị, tuy nhiên là thủ thuật xâm lấn).

Xét nghiệm máu, nước tiểu:

Creatinine máu, công thức máu, điện giải đồ máu, Ca++ máu, Phospho máu, tổng phân tích nước tiểu…

8. Thận có hồi phục được sau tắc nghẽn niệu quản hay không?

Điều này tuỳ thuộc vào thời gian và mức độ tắc nghẽn. Nếu tắc nghẽn niệu quản gây ứ nước nặng và lâu dài, tổn thương ở thận đã mạn tính thì sẽ không khôi phục được.

Trong trường hợp tổn thương cấp tính, nếu được điều trị tắc nghẽn kịp thời, thận sẽ có thể khôi phục được (ống thận cần 2 tuần, cầu thận cần 3 tháng).

9. Điều trị tắc nghẽn niệu quản và khôi phục chức năng thận như thế nào?

Lựa chọn điều trị phụ thuộc vào:

• Vị trí tắc nghẽn.
• Mức độ tắc nghẽn.
• Nguyên nhân gây ra tắc nghẽn.
• Bệnh kèm theo của bệnh nhân và tổng trạng chung của họ.

Nếu là do sỏi, tuỳ vào kích thước sỏi mà ta có thể cho điều trị bằng thuốc: NSAIDs, alpha adrenergic agonist, uống nhiều nước. Nếu không điều trị bằng thuốc được, bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện gắp sỏi, tán sỏi thậm chí là mổ lấy sỏi.

Những nguyên nhân gây tắc nghẽn khác thường được điều trị bằng đặt stent để nong niệu quản ra. Dụng cụ này giúp nước tiểu xuống bàng quang dễ dàng hơn.

Để thận hồi phục một cách tốt nhất, ta cần giải quyết tình trạng tắc nghẽn niệu quản càng sớm, càng triệt để càng tốt.

Điều trị sau khi tái thông niệu quản ở trường hợp đã có tổn thương thận cấp tính:

Dù cho đã tái thông niệu quản, không còn gì gây tắc nghẽn, nhưng tổn thương ở thận một khi đã diễn ra thì cần thời gian khá lâu để hồi phục.

Bệnh nhân sẽ có giai đoạn tiểu rất nhiều, nó báo hiệu cho tình trạng thận đã khôi phục. Thông thường, giai đoạn này kéo dài nhiều ngày đến 1 tuần. Một số hiếm trường hợp lên đến 1 tháng.

Tuy nhiên, tiểu quá nhiều sẽ giảm thiểu điện giải, nước của cơ thể. Do đó, bác sĩ sẽ truyền dịch để giúp bệnh nhân hồi phục một cách an toàn.

Ngoài ra:

Nếu bệnh nhân có nhiễm trùng thận thì sẽ được điều trị kháng sinh.

10. Kết luận

Tắc nghẽn niệu quản là một vấn đề không hiếm gặp hiện nay. Diễn tiến của tắc nghẽn niệu quản có thể gây ra bệnh thận tắc nghẽn, suy thận cấp, bệnh thận mạn và chạy thận. Nếu tình trạng cấp tính hoặc có triệu chứng rõ ràng, bệnh nhân sẽ vô cùng khó chịu và đau đớn. 

Ωστόσο, πολλές περιπτώσεις απόφραξης δεν έχουν καθόλου συμπτώματα. Επομένως, για να εντοπίσετε έγκαιρα αυτό το πρόβλημα, θα πρέπει να πηγαίνετε για ετήσιο έλεγχο. Η έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία της απόφραξης του ουρητήρα θα σας βοηθήσει να αποφύγετε μακροπρόθεσμες συνέπειες.