Hlutir sem þú verður að vita um hálsæxli

Hálssvæðið inniheldur mörg mikilvæg mannvirki og það er ekki óalgengt að æxli komi upp á þessu svæði. Þeir geta verið einn stór massi, auðvelt að sjá með berum augum. Annars er þetta lítill massi sem aðeins er hægt að finna með hendinni. Sem betur fer eru flest hálsæxli góðkynja. Hins vegar gæti restin verið merki um alvarlegra ástand eins og sýkingu eða krabbamein. Svo hver eru þessi æxli og hvaða líffæri gætu þau verið frá? Eftirfarandi grein eftir Dr. Nguyen Le Vu Hoang mun kynna yfirlit yfir algeng æxli á þessu svæði.

efni

• 1. Frá hvaða líffærum koma æxli í hálsi?
• 2. Algengar orsakir
• 3. Meðfylgjandi einkenni
• 4. Einkenni sem benda til illkynja sjúkdóma
• 5. Hvernig eru hálsæxli meðhöndluð?
• 6. Nokkur algeng hálsæxli

1. Frá hvaða líffærum koma æxli í hálsi?

Hálsæxli geta verið hörð eða mjúk, sársaukafull eða ekki. Þeir geta verið í eða undir húðinni, svo sem fitublöðrur, fituæxli. Þeir geta líka komið frá vefjum eða líffærum sem liggja djúpt fyrir neðan.

Hálssvæðið hefur marga mismunandi vöðva, vefi og líffæri. Þess vegna eru þessar síður allar mögulegar uppsprettur æxla. Upplýsingar:

• Eitlar.
• Skjaldkirtill , kalkkirtill.
• Hálsvöðvar.
• Barkakýli.
• Vindpípa.
• Munnvatnskirtlar.
• Taugar, æðar í hálsi.

2. Algengar orsakir

• Stækkaðir eitlar eru algengasta orsökin. Eitli er líffæri sem inniheldur ónæmisfrumur sem hjálpa líkamanum að berjast gegn sýkingum eða illkynja frumum. Svo þegar líkaminn er veikur, geta þessir hnúðar vaxið til að búa til æxli á hálssvæðinu, sem kallast hvarfgóður ganglion. Eða stundum verða þeir sjálfir sýktir og bólgnir.
• Skjaldkirtilstengdir sjúkdómar: algengir skjaldkirtilshnúðar, goiter gera skjaldkirtilinn, innkirtlalíffæri staðsett framan á hálsinum, stækkað að hluta eða öllu leyti. Einnig er hægt að rugla skjaldkirtilskrabbameini saman við aðstæðurnar sem nefnd eru hér að ofan.
• Krabbamein: Hálsæxli eru yfirleitt góðkynja, en nokkur geta verið illkynja. Þetta hlutfall hækkar hjá fólki yfir 50 ára aldri. Stærstu áhættuþættirnir fyrir krabbameini í hálsi og hálsi eru áfengissýki, reykingar og HPV sýking. Krabbamein á þessu svæði nær til skjaldkirtils, höfuð- og hálsvefs, eitla, lungna, brjósts, húðar osfrv.
• Veirur, bakteríur: td hettusýking getur valdið stækkun munnvatnskirtla. Sýkingar í eyrum, tönnum og hálsbólgu geta einnig valdið massa í hálsi.

Sjá meira: Venjur að borða saltfisk og staðreyndir um krabbamein í nefkoki

3. Meðfylgjandi einkenni

Hjá sumum eru hálsæxli eintóm, án einkenna. Þó að restin muni hafa einhver önnur einkenni, hjálpa til við að benda á ákveðna orsök.

Ef grunur leikur á að æxli í hálsi sé stækkaður eitli og tengist sýkingu getur sjúklingurinn fengið hálsbólgu, kyngingarerfiðleika og eyrnaverk.

Sum sortuæxli geta sýnt breytingu á nærliggjandi húðlit. Að auki getur sjúklingurinn einnig hóstað upp hráka eða blóði.

Þegar æxlið er nógu stórt geta þau þrýst á sjúklinginn, sem gerir það erfitt að anda, kyngja eða hæsa.

Sjá einnig: Viðvörunarmerki um krabbamein í munnkoki og hvernig á að skima

4. Einkenni sem benda til illkynja sjúkdóma

• Æxlið varir í meira en 2-3 vikur.
• Æxlið er að verða stærra eða minna en ekki alveg farið.
• Breyttu röddinni.
• Erfiðleikar við að kyngja eða verkir við að kyngja.
• Samfara heyrnarvandamálum eða verkjum í eyrum sömu megin og hálsæxlið.
• Hálsverkur, hálsbólga.
• Hemoptisi.
• Óútskýrt þyngdartap.

5. Hvernig eru hálsæxli meðhöndluð?

Meðferð fer eftir orsökinni sem er greind.

Ef orsökin er sýking, þá er aðeins þörf á sýklalyfjameðferð.

Æxli af völdum krabbameins krefjast blöndu af skurðaðgerð, geislun og krabbameinslyfjameðferð.

Snemma uppgötvun og greining er afar mikilvæg. Jafnvel þótt orsökin sé krabbamein getur snemmgreining hjálpað til við að forðast margar aukaverkanir meðan á meðferð stendur.

6. Nokkur algeng hálsæxli

6.1. Stækkaðir eitlar

Stækkaðir eitlar í hálsi – Myndheimild: Peconic

Eitlar dreifast um líkamann, staðsettir undir húðinni í handarkrika, undir kjálka, hálsi, nára, fyrir ofan kragabeinið. Hver hnút er tengdur meinafræði svæðisins sem þeir bera ábyrgð á.

Eitlar stækka þegar stærð þeirra er stærri en 1-2 cm. Algengar orsakir eru:

• Sýking.
• Lyf.
• Krabbamein.
• Sjálfsofnæmissjúkdómar eins og rauðir úlfar, iktsýki.

Eitlar í höfði og hálsi tengjast oft sjúkdómum eins og:

• Eyrnabólgur.
• Kalt.
• Skútabólga.
• HIV sýkingu.
• Tannsýking.
• Kokbólga, tonsillitis.
• Berklar eitla…

Það fer eftir sjúkdómnum, það getur fylgt hósti, þreyta, hiti, kuldahrollur, nefrennsli og svitamyndun. Venjulega, þegar þessi einkenni hverfa, munu eitlar minnka. Auk þess getur stækkaður og sársaukalaus eitli bent til alvarlegri sjúkdóms eins og krabbameins.

Meðferð fer eftir orsök stækkaðra eitla. Yfirleitt bara að fylgjast með eitlum og meðhöndla sýkinguna með sýklalyfjum. Ef það er krabbamein þarf skurðaðgerð og lyfjameðferð.

6.2. Brynjuperlur

Það er í formi fasts eða mjúks massa eins og vökvafyllt blaðra sem staðsett er framan á hálsinum. Skjaldkirtilshnúðar geta verið einir eða birst í klösum.

Byggt á framleiðslu skjaldkirtilshormóna er þeim skipt í 3 tegundir og hver tegund sýnir mismunandi einkenni, sem eru:

• Kuldi: engin hormónaframleiðsla.
• Heitt: eðlileg hormónaframleiðsla.
• Heitt: offramleiðsla hormóna.

Um 90% skjaldkirtilshnúða eru góðkynja og hafa oft lítil einkenni. En þeir geta tengst alvarlegri sjúkdómum eins og Hashimoto-sjúkdómi (sjálfsofnæmissjúkdómur sem getur valdið skjaldvakabresti), skjaldkirtilsbólgu og skjaldkirtilskrabbameini.

Litlir skjaldkirtilshnúðar geta ekki valdið einkennum, en ef þeir eru nógu stórir geta þeir valdið sársauka, kyngingarerfiðleikum, öndunarerfiðleikum eða hæsi.

Các triệu chứng đi kèm có thể biểu hiện một tình trạng cường giáp (tim đập nhanh, sụt cân, yếu cơ, tiêu chảy, khó ngủ, căng thẳng) hay nhược giáp (mệt mỏi, tăng cân, táo bón, sợ lạnh, da khô).

Điều trị tùy thuộc vào kích thước và phân loại hạt giáp. Nếu chúng không gợi ý nhiều là ác tính và không gây ra triệu chứng thì chỉ cần theo dõi bằng khám và siêu âm vùng cổ. Ngược lại thì phẫu thuật và iodine phóng xạ là những phương pháp điều trị cần thiết.

6.3. Bướu giáp

Hình ảnh bướu giáp ở một phụ nữ

Đây là một khối tăng sinh về kích thước của tuyến giáp. Bướu giáp có thể gặp ở bất cứ ai nhưng phổ biến hơn ở phụ nữ. Khối này có thể bình thường hoặc gây nên sự tăng hoặc giảm sản xuất hormone giáp.

Nguyên nhân thường gặp nhất là thiếu iod khiến tuyến giáp tăng kích thước để sản xuất đủ hormone. Những nguyên nhân ít gặp hơn là bệnh Grave, viêm tuyến giáp, thai kỳ.

Triệu chứng ban đầu của là một khối nằm trước cổ. Khi bướu giáp quá to chúng chèn ép gây khó nuốt, khó thở, ho, khàn tiếng.

Điều trị cũng tùy thuộc vào kích thước và triệu chứng, tương tự như hạt giáp.

6.4. Ung thư tuyến giáp

Hình ảnh ung thư tuyến giáp, nhìn bên ngoài không khác với một bướu giáp lành

Là kết quả của sự tăng tưởng bất thường và không kiểm soát của tế bào tuyến giáp. Đây là ung thư thường gặp nhất trong các loại ung thư tuyến nội tiết.

Những người sau đây thuộc nhóm nguy cơ cao:

• Tuổi: thường xảy ra sau 40 tuổi.
• Người có tiền sử gia đình ung thư tuyến giáp.
• Tiền căn ung thư vú.
• Từng phơi nhiễm tia xạ.

Giai đoạn sớm người bệnh thường không có triệu chứng. Khi bệnh tiến triển sẽ xuất hiện khối ở cổ kèm theo ho, khàn tiếng, đau họng, khó nuốt, sưng hạch nách.

Xem thêm: Ung thư tuyến giáp: Dấu hiệu, điều trị và khả năng chữa khỏi như thế nào?

Hầu hết người bệnh cần phẫu thuật lấy bỏ một phần hay toàn bộ tuyến giáp. Sau đó hormone tuyến giáp thay thế sẽ cần thiết. Ngoài ra iod phóng xạ, xạ trị ngoài, hóa trị cũng có thể đi sau phẫu thuật.

Khối u ở vùng cổ khá thường gặp, nhưng việc xác định nguyên nhân chính xác không phải lúc nào cũng dễ dàng, cần kết hợp giữa hỏi bệnh, khám kĩ càng và thực hiện các xét nghiệm phù hợp. Phần lớn các khối u là lành tính, thường nhất là hạch lympho phì đại do phản ứng hoặc nhiễm trùng và sẽ biến mất khi bệnh nền được điều trị. Các bệnh lý liên quan tuyến giáp cũng khá phổ biến, bao gồm hạt giáp, bướu giáp. Những nguyên nhân ác tính như ung thư tuyến giáp, ung thư hạch tuy ít hơn nhưng không thể bỏ qua, nhất là ở những người có nguy cơ và khi các triệu chứng liên quan gợi ý. Do đó, điều quan trọng khi gặp một khối ở vùng cổ là đi khám sớm nhất có thể để được đánh giá một cách đầy đủ.