Dyslexia: Príčiny, diagnostika a intervencie

Niektoré deti v školskom veku majú problémy s učením, najmä s čítaním. Často si rodičia myslia, že to dieťa neskúsilo. Je však možné, že problém pochádza z vývojových porúch v oblasti spracovania jazyka mozgu známej ako dyslexia. Poďme sa dozvedieť o dyslexii alebo dyslexii v článku nižšie.

obsahu

• 1. Čo je dyslexia?
• 2. Aké sú príznaky dyslexie?
• 3. Kedy navštíviť lekára alebo logopéda?
• 4. Príčiny dyslexie
• 5. Komplikácie
• 6. Ako zasiahnuť pri dyslexii?
• 5. Prečo je potrebná včasná intervencia?
• 6. Čo môžu robiť rodičia?

1. Čo je dyslexia?

Dyslexia je porucha učenia, ktorá zahŕňa ťažkosti súvisiace so schopnosťou čítať, ako je čítanie, pravopis, písanie a rozprávanie. Táto porucha sa nazýva aj porucha čítania. Dyslexia ovplyvňuje oblasti mozgu na spracovanie reči. Často sú mylne chápaní ako slabí v inteligencii a málo pracujúci, ale vôbec to tak nie je. Deti majú problém spojiť písmená, ktoré vidia, so zvukmi, ktoré vydávajú.

Deti s dyslexiou majú zvyčajne normálne videnie a sú rovnako inteligentné ako ich rovesníci. V škole sa však viac trápia, pretože čítanie im trvá dlhšie. Ťažkosti so spracovaním písmen a slov môžu deťom sťažiť jasné písanie, písanie a výslovnosť.

Asi 5 % až 10 % populácie má dyslexiu, napríklad pomalé čítanie, problémy s pravopisom alebo miešaním slov. Túto poruchu učenia môžu mať aj dospelí. Niektorí ľudia sú diagnostikovaní včas, zatiaľ čo iní si neuvedomujú, že majú dyslexiu.

>> Okrem dyslexie je ďalšou chorobou súvisiacou s jazykom afázia. Čitatelia sa môžu dozvedieť viac: Konvenčná medicína: Afázia (APHASIA).

Existuje veľa ľudí s dyslexiou

2. Aké sú príznaky dyslexie?

Príznaky dyslexie môže byť ťažké rozpoznať pred nástupom dieťaťa do školy. Rodičia si však stále môžu všimnúť nejaké príznaky. Keď vaše dieťa dosiahne školský vek, jeho učiteľ si môže ako prvý všimnúť problém. Závažnosť sa môže líšiť od dieťaťa k dieťaťu, ale stav sa zvyčajne prejaví, keď sa dieťa začne učiť čítať.

2.1. Pred školským vekom

Medzi príznaky, že malé deti môžu byť ohrozené dyslexiou, patria:

• Neskoré rozprávanie.
• Učte sa nové slová pomaly.
• Problémy so správnym tvorením slov, ako je invertovanie zvukov v slovách alebo mätúce slová, ktoré znejú rovnako.
• Problémy so zapamätaním alebo čítaním názvov písmen, číslic a farieb.
• Ťažkosti s učením sa riekaniek alebo hraním rýmovačiek.

2.2. Školský vek

Keď vaše dieťa vstúpi do školy, príznaky a symptómy dyslexie sa môžu stať zreteľnejšími, vrátane:

• Čitateľnosť pod očakávanou úrovňou veku.
• Problémy so spracovaním a porozumením písmen, ktoré dieťa počuje.
• Ťažkosti s hľadaním správnych slov alebo formulovaním odpovedí na otázky.
• Problém zapamätať si sled udalostí.
• Ťažkosti s rozlišovaním medzi podobnými písmenami a slovami.
• Neschopnosť vysloviť nové slová.
• Ťažko sa píše.
• Trávite nezvyčajne dlhý čas plnením úloh, ktoré zahŕňajú čítanie alebo písanie.
• Vyhnite sa činnostiam, ktoré zahŕňajú čítanie.

Choroba sťažuje štúdium

2.3. Tínedžeri a dospelí

Príznaky dyslexie u dospievajúcich a dospelých sú podobné ako u detí. Niektoré bežné príznaky a symptómy dyslexie u dospievajúcich a dospelých zahŕňajú:

• Ťažko sa číta, dokonca aj nahlas.
• Čítanie a písanie je pomalé a namáhavé.
• Problém s pravopisom.
• Vyhnite sa činnostiam, ktoré zahŕňajú čítanie.
• Nesprávne vyslovovanie mien alebo slov alebo problémy so získavaním slov.
• Ťažkosti s pochopením vtipov alebo výrazov, ktoré majú význam, ktorý nie je ľahko pochopiteľný z konkrétnych slov (idióm), ako napríklad „ľahký ako koláč“, čo znamená „ľahký“.
• Trávite nezvyčajne dlhý čas plnením úloh, ktoré zahŕňajú čítanie alebo písanie.
• Ťažkosti so zhrnutím príbehu.
• Problémy s učením sa cudzích jazykov.
• Ťažko zapamätateľné.
• Ťažké robiť matematiku.

3. Kedy navštíviť lekára alebo logopéda?

Hoci väčšina detí je pripravená naučiť sa čítať v škôlke alebo na prvom stupni, deti s dyslexiou to často nedokážu pochopiť. Porozprávajte sa so svojím pediatrom, detským psychiatrom alebo detským psychológom a logopédom, ak je úroveň čítania vášho dieťaťa nižšia ako očakávaná úroveň u rovesníkov alebo ak spozorujete iné príznaky dyslexie u detí.

Keď dyslexia nie je diagnostikovaná a liečená, problémy s čítaním a učením budú u detí pokračovať až do dospelosti.

Deti by mali byť vyšetrené včas

4. Príčiny dyslexie

Dyslexia sa zvyčajne vyskytuje v rodinách. Zdá sa, že je to spojené s určitými génmi, ktoré ovplyvňujú spôsob, akým mozog spracováva jazyk, plus environmentálne rizikové faktory. Toto sa chápe ako príčina dyslexie.

Medzi rizikové faktory dyslexie patria:

• Dyslexia alebo iné poruchy učenia v rodinnej anamnéze.
• Predčasná alebo nízka pôrodná hmotnosť.
• Vystavenie nikotínu, drogám, alkoholu alebo infekciám počas tehotenstva môže zmeniť vývoj mozgu plodu.
• Individuálne rozdiely v častiach mozgu s jazykovým spracovaním.

5. Komplikácie

Dyslexia môže viesť k množstvu problémov, vrátane:

• Ťažkosti s učením. Čítanie je základnou zručnosťou pre väčšinu ostatných predmetov. Dieťa s dyslexiou je pri učení v nevýhode a môže mať problém držať krok s rovesníkmi.
• Sociálne problémy. Ak sa dyslexia nelieči, môže viesť k nízkej sebaúcte, problémom so správaním, úzkosti, agresivite a odcudzeniu od priateľov, rodičov a učiteľov.
• Problémy s dospievaním. Neschopnosť čítať a porozumieť môže deťom brániť v plnení ich potenciálu v dospelosti. To môže mať dlhodobé vzdelávacie, sociálne a ekonomické účinky.

Trẻ mắc chứng khó đọc có nguy cơ mắc chứng rối loạn thiếu tập trung/hiếu động thái quá (ADHD) và ngược lại. ADHD có thể gây khó khăn trong việc duy trì sự chú ý cũng như sự hiếu động và hành vi bốc đồng. Chứng khó đọc có thể khó điều trị hơn.

6. Can thiệp chứng khó đọc như thế nào?

Không có cách để điều trị hoàn toàn cho rối loạn này vì sự bất thường nằm trong bộ gen và rối loạn phát triển của não bộ. Đây là một vấn đề ảnh hưởng suốt đời. Tuy nhiên, phát hiện và đánh giá sớm để xác định mức độ cụ thể nhằm can thiệp thích hợp có thể giúp trẻ học tập, phát triển lành mạnh.

6.1. Can thiệp giáo dục chuyên biệt

Chứng khó đọc được can thiệp bằng các phương pháp và kỹ thuật giáo dục chuyên biệt. Các can thiệp này bắt đầu càng sớm càng tốt. Đánh giá tâm lý sẽ giúp giáo viên phát triển một chương trình giảng dạy phù hợp với từng trẻ.

Giáo viên có thể sử dụng các kỹ thuật liên quan đến thính giác, thị giác và xúc giác để cải thiện kỹ năng đọc ở trẻ. Điều này giúp trẻ phát triển và sử dụng một số giác quan đồng thời để học. Ví dụ, nghe một bài học được ghi âm và truy tìm bằng ngón tay hình dạng của các chữ cái được sử dụng và các từ được nói có thể giúp xử lý thông tin.

Nên có sự giáo dục phù hợp với người mắc chứng khó đọc

Điều trị tập trung vào việc giúp đỡ trẻ:

• Học cách nhận biết và sử dụng những âm thanh nhỏ nhất tạo nên từ (âm vị).
• Hiểu rằng các chữ cái và chuỗi ký tự đại diện cho những âm thanh và từ này (ngữ âm).
• Hiểu những gì trẻ đang đọc.
• Đọc to để xây dựng tính chính xác, tốc độ và phương pháp đọc một cách lưu loát.
• Xây dựng vốn từ vựng của các từ được nhận biết và hiểu.

Các buổi dạy kèm với chuyên viên về đọc có thể hữu ích cho nhiều trẻ mắc chứng khó đọc. Nếu con bạn bị khuyết tật đọc nghiêm trọng, việc can thiệp này có thể cần phải xảy ra thường xuyên hơn và tiến độ có thể chậm hơn.

6.2. Kế hoạch giáo dục cá nhân

Tại các nước phát triển, trường học có nghĩa vụ phải thực hiện những bước trước khi nhập học để giúp trẻ được chẩn đoán mắc chứng khó đọc với các vấn đề học tập. Gia đình và nhà trường sẽ tạo một kế hoạch bằng văn bản, có cấu trúc, phác thảo các nhu cầu của trẻ và chỉ ra trường học sẽ giúp phát triển kế hoạch như thế nào. Đây được gọi là Kế hoạch Giáo dục Cá nhân (IEP).

5. Vì sao cần phải can thiệp sớm?

Trẻ mắc chứng khó đọc được giúp đỡ thêm ở trường mẫu giáo hoặc lớp một thường sẽ cải thiện kỹ năng của mình. Những can thiệp này giúp trẻ đảm bảo việc học ở các bậc sau.

Với trẻ không được can thiệp sớm, mãi cho đến các lớp sau này, chúng vẫn có thể gặp khó khăn trong việc học các kỹ năng cần thiết để đọc tốt. Trẻ có thể bị tụt hậu về mặt học tập, không bắt kịp bạn cùng lứa và các vấn đề tâm lý sẽ phát sinh.

Một đứa trẻ mắc chứng khó đọc nghiêm trọng có thể không bao giờ đọc như bình thường được. Tuy nhiên, trẻ có thể cải thiện việc đọc bằng các kỹ năng hay giác quan khác và phát triển những chiến lược để nâng cao thành tích học tập.

6. Cha mẹ có thể làm gì?

• Giải quyết vấn đề sớm. Nếu bạn nghi ngờ con mình mắc chứng khó đọc, hãy nói chuyện với bác sĩ và các chuyên gia càng sớm càng tốt. Can thiệp sớm có thể cải thiện thành công tình trạng này.
• Đọc to cho con của bạn. Tốt nhất là bắt đầu khi con bạn 6 tháng tuổi hoặc thậm chí nhỏ hơn. Khi con đủ lớn, hãy đọc những câu chuyện cùng nhau sau khi bé đã nghe chúng.
• Làm việc với trường học của con. Hãy nói chuyện với giáo viên của con và theo dõi sát sao tình hình học của bé.
• Khuyến khích con đọc, đừng gây áp lực với con. Để cải thiện kỹ năng đọc, một đứa trẻ phải thực hành. Hãy khuyến khích con đọc một cách chậm rãi, đừng gây áp lực với bé.
• Đặt một ví dụ để đọc. Bạn nên dành thời gian mỗi ngày để đọc một cái gì đó cùng với con (có thể là mỗi người đọc một loại sách khác nhau). Điều này giúp con thấy việc đọc thú vị và được hỗ trợ. 

Hãy khuyến khích trẻ thay vì tạo áp lực

Cần hiểu rằng chứng khó đọc là một rối loạn phát triển ở não bộ. Chúng không liên quan đến trí thông minh và năng lực của trẻ. Mặc dù không có cách chữa chứng khó đọc nhưng đánh giá và can thiệp sớm sẽ mang lại kết quả tốt. Đôi khi, chứng khó đọc không được chẩn đoán trong nhiều năm và chỉ được nhận biết khi các em đến tuổi trưởng thành. Điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình học tập và phát triển ở trẻ. Tuy nhiên, không bao giờ là quá muộn để tìm kiếm sự giúp đỡ. 

Chuyên viên tâm lý Nhiêu Quang Thiện Nhân